تمرین کاوش کنید شیمی دهم صفحه 61
درباره‌ی «رفتار شیمیایی اکسیدهای فلزی و نافلزی» کاوش کنید.
1. درون بشری تا نیمه آب بریزید؛ مقداری آهک به آن بیفزایید و مخلوط را خوب به هم بزنید.
2. یک تکه کاغذ $\mathbf{pH}$ بردارید و آن را به محلول آب آهک آغشته نمایید. چه مشاهده می‌کنید؟
3. یک بطری محتوی آب گازدار بردارید و کاغذ $\mathbf{pH}$ را به آن آغشته نمایید. چه رنگی می‌شود؟
4. از این آزمایش‌ها چه نتیجه‌ای می‌گیرید؟ توضیح دهید.
5. پیش‌بینی کنید هر یک از مواد زیر با افزودن هر یک از مواد زیر به آب، محلول به دست آمده چه خاصیتی دارد؟ هر ماده را درون دایره و در جای مناسب بنویسید.
[تصویر نمودار دایره‌ای pH: ناحیه $\mathbf{pH > 7}$ (قلیایی/بازی) و ناحیه $\mathbf{pH < 7}$ (اسیدی)]
آ) $\mathbf{MgO}$
ب) $\mathbf{SO_3}$
پ) $\mathbf{CO_2}$
ت) $\mathbf{Na_2O}$
پاسخ و توضیح تمرین کاوش کنید صفحه 61 شیمی دهم
این تمرین به شما کمک می‌کند تا قاعده‌ی مهمی در شیمی را کشف کنید: **اکسیدهای فلزی** در آب خاصیت **بازی (قلیایی)** و **اکسیدهای نافلزی** خاصیت **اسیدی** ایجاد می‌کنند. 🧪
---
## 1. و 2. بررسی اکسید فلزی (آهک)
1. **واکنش:** آهک ($athbf{CaO}$، یک اکسید فلزی) در آب حل شده و **کلسیم هیدروکسید** ($athbf{Ca(OH)_2}$) تولید می‌کند:
$$\mathbf{CaO(s) + H_2O(l) \rightarrow Ca(OH)_2(aq)}$$
2. **مشاهده (کاغذ pH):** کاغذ $\mathbf{pH}$ رنگی را نشان می‌دهد که متناظر با محیط **بازی (قلیایی)** است ($athbf{pH > 7}$). (به عنوان مثال، رنگ آبی یا سبز پررنگ).
**نتیجه:** **اکسیدهای فلزی (مانند $\mathbf{CaO}$) در آب، محلولی $\mathbf{\text{قلیایی (بازی)}}$ ایجاد می‌کنند.**
---
## 3. بررسی اکسید نافلزی (آب گازدار)
1. **ترکیب آب گازدار:** آب گازدار حاوی **کربن دی‌اکسید** ($athbf{CO_2}$، یک اکسید نافلزی) است که تحت فشار حل شده است. $\mathbf{CO_2}$ با آب واکنش داده و **کربنیک اسید** ($athbf{H_2CO_3}$) تولید می‌کند:
$$\mathbf{CO_2(g) + H_2O(l) \rightleftharpoons H_2CO_3(aq)}$$
2. **مشاهده (کاغذ pH):** کاغذ $\mathbf{pH}$ رنگی را نشان می‌دهد که متناظر با محیط **اسیدی** است ($athbf{pH < 7}$). (به عنوان مثال، رنگ قرمز یا نارنجی).
**نتیجه:** **اکسیدهای نافلزی (مانند $\mathbf{CO_2}$) در آب، محلولی $\mathbf{\text{اسیدی}}$ ایجاد می‌کنند.**
---
## 4. نتیجه‌گیری کلی از آزمایش‌ها
از این آزمایش‌ها نتیجه می‌گیریم که **ماهیت اکسیدها** (فلزی یا نافلزی) **تعیین‌کننده‌ی خاصیت اسیدی یا بازی** محلول آبی آن‌ها است. این یک اصل مهم در شیمی اکسیدها است:
* $\mathbf{\text{اکسیدهای فلزی } (\text{اساس بازی})}$ $\rightarrow$ محلول‌های $\mathbf{\text{بازی (قلیایی)}}$ ($athbf{pH > 7}$)
* $\mathbf{\text{اکسیدهای نافلزی } (\text{اساس اسیدی})}$ $\rightarrow$ محلول‌های $\mathbf{\text{اسیدی}}$ ($athbf{pH < 7}$)
---
## 5. پیش‌بینی خاصیت محلول‌های آبی
| ماده | نوع اکسید | خاصیت محلول آبی | جایگاه در نمودار pH |
| :---: | :---: | :---: | :---: |
| $\mathbf{MgO}$ (اکسید منیزیم) | $\mathbf{\text{فلزی}}$ | **بازی (قلیایی)** | $\mathbf{pH > 7}$ |
| $\mathbf{SO_3}$ (گوگرد تری‌اکسید) | $\mathbf{\text{نافلزی}}$ | **اسیدی** | $\mathbf{pH < 7}$ |
| $\mathbf{CO_2}$ (کربن دی‌اکسید) | $\mathbf{\text{نافلزی}}$ | **اسیدی** | $\mathbf{pH < 7}$ |
| $\mathbf{Na_2O}$ (سدیم اکسید) | $\mathbf{\text{فلزی}}$ | **بازی (قلیایی)** | $\mathbf{pH > 7}$ |
**محل قرارگیری در نمودار دایره‌ای:**
* **ناحیه‌ی $\mathbf{pH > 7}$ (قلیایی):** $athbf{MgO}$, $athbf{Na_2O}$
* **ناحیه‌ی $\mathbf{pH < 7}$ (اسیدی):** $athbf{SO_3}$, $athbf{CO_2}$
